Tarımsal üretim için; toprak işlemesi, ekim tekniği, uygun sulama sistemi, hastalık ve zararlılarla mücadele ve hasat tekniği ne kadar önemli ise, bitkinin ihtiyacı olan makro ve mikro besin elementleri de o kadar önem arz etmektedir.
Bitkiler de insanlar ve hayvanlar gibi gelişmeleri için beslenmek zorundadırlar. Bitkiler besinlerinin büyük bir kısmını topraktan kökleriyle alırlar. Toprakta, yetiştirilen bitkilerin ihtiyacını karşılayacak miktarda besin maddesi yoksa toprağa bitki besin maddeleri verilmesi gerekir. Toprağa besin maddeleri verilmezse, bir süre sonra besin maddelerinin eksilmesi nedeniyle üretim azalır. Yeterli ve kaliteli ürün alabilmek için bitkinin beslenmesi gerekmektedir. Bitkilerin beslenmesi için ihtiyaç olan besin maddelerine gübre, bunların verilmesine de kısaca gübreleme diyoruz.
GÜBRE NEDİR?
Bitkilerin gelişmesini artırmak, ürün miktarlarını çoğaltmak ve kalitesini iyileştirmek amacı ile toprağa ve bitkiye uygulanan, içerisinde bir veya birkaç bitki besin maddesini bir arada bulunduran bileşiklere gübre denir.
Gübre içinde bulunan besin elementleri iki başlıkta incelenir:
1-Makro besin elementleri; Azot, fosfor, potasyum, kalsiyum, magnezyum, kükürt gibi toprakta ve bitki bünyesinde bol miktarda bulunan besin maddeleridir.
2-Mikro besin elementleri; Demir, bakır, çinko, mangan, bor, molibden v.b olarak sınıflandırılan, toprakta ve bitki bünyesinde çok az bulunmalarına rağmen bitki gelişmesinde makro besin maddeleri kadar etkili olan besin maddeleridir.
GÜBRELEME NEDİR?
Bitkisel üretimde amaçlanan verim ve kaliteye ulaşmak için içerisinde bir veya birden fazla bitki besin maddesi bulunan organik veya inorganik bileşiklerin toprağa veya doğrudan doğruya bitkiye verilmesidir. Gübrelemenin başlıca iki amacı vardır. Bunlar;
1-Toprakları bitki besin maddelerince zenginleştirmek,
2-Toprakların fiziksel ve biyolojik özelliklerini düzeltmek suretiyle yetiştirilecek bitkiye daha iyi bir gelişme ortamı sağlamaktır.
Doğru gübreleme için çevre ve toprak şartları iyi bilinmelidir. Gübrelemenin önemi yıllar geçtikçe daha iyi anlaşıldığından tüketimi günden güne artmaktadır. Ülkemiz tarım topraklarının eksik olan besin elementlerince zenginleştirilmesi için gübreleme gereklidir. Her yıl yüksek verimli bitki çeşitleri gelişmekte ve ayrıca her yıl bitki yetiştirildiğinden topraktaki besin maddeleri tükenmektedir.
Etkili bir gübre kullanımı ve gübrelemeden beklenen yararı sağlamak için toprakların bitki besin elementleri miktarı doğru olarak tespit edilmelidir. Tavsiye edilen gübrelerin doğru zamanda, doğru şekilde ve miktarda verilmesi sağlanmalıdır. Bu şekilde ürün artışı ve bol kazanç elde edilirken çevre sağlığı da bozulmamış olacaktır.
GÜBRELEMENİN FAYDALARI NELERDİR?
Usulüne uygun yapılan Gübrelemeni faydaları:
1-Toprakların verim gücünü yükselterek, birim alandan daha yüksek verim elde edilir,
2-Ürünlerin kalitesi arttırılır,
3-Toprak verimliliğinin sürekliliği sağlanır ve kazanç da sürekli hale getirilir,
4-Toprağın kimyasal yapısı, besin içeriği arttırılarak düzeltilir,
5-Toprakta mikroorganizma faaliyeti arttırılarak, toprağın verimliliği arttırılır,
6-Bitkilere daha iyi bir gelişme ortamı oluşturulur,
7-Topraktan çeşitli şekillerde uzaklaşan besinler toprağa tekrar kazandırılır.
GÜBRELEME NASIL KÂR SAĞLAR?
Her canlının olduğu gibi bitkilerin de beslenmeye ihtiyaçları vardır. Toprakta mevcut olan besin elementleri her zaman bitkinin ihtiyacını karşılayacak düzeyde olmaz. Sürekli tarım yapılan topraklarda besin maddeleri bitki tarafından sömürülerek, yağışlarla yıkanarak veya gaz şeklinde buharlaşarak kaybolmaktadır. Alınan ürünü artırmak için toprakta miktarı azalan besin maddelerinin toprağa yeniden verilmesi şarttır. Eğer verilmezse birim alandan alınan verim ve dolayısıyla elde edilen kazanç da azalacaktır.
HER BİTKİYE AYNI MİKTAR GÜBRE VERİLİR Mİ?
Her bitkinin beslenme ihtiyacı aynı değildir. Bu nedenle ne kadar gübre uygulanması gerektiğini tespit için 3 soruya cevap verilmelidir.
1)Hangi bitki üretilecek?
2)Hangi bölgede yetiştirme yapılacak?
3)Toprakta ne kadar besin maddesi var?
Dengeli ve yeterli gübrelemede az masrafla en fazla verimi elde etmek esastır. Bu nedenle öncelikle topraktaki besin elementlerinin miktarı belirlenmelidir. Belirlenen miktara göre hangi bölgede hangi bitki yetiştirilecekse bilinmeli, buna göre gübre miktarı belirlenmelidir. Temel hedef toprak analizlerine dayalı bir gübreleme programının yapılmasıdır.
OPRAK ANALİZİ GÜBRELEME İÇİN ÖNEMLİ MİDİR?
Gübre kullanımında en ekonomik yol toprak analizidir. Bunun için yapılması gereken tek şey, toprak örneklerini kurallara uygun almak ve laboratuvarlara ulaştırmaktır.
Toprak analizi ile toprak içerisindeki bitkinin kullanabileceği bitki besin maddeleri, potasyum, fosfor, çinko, demir, mangan ve kireç miktarları belirlenir. Burada amaç öncelikle toprakta mevcut besin miktarlarını tespit etmek ve mevcuda göre verilmesi gereken gübre önerisinde bulunmaktır. Her toprakta her yıl aynı miktar gübre kullanımı yanlıştır. Tarladan alınacak toprak örneklerinde mevcut kullanılabilir besin maddeleri miktarları tespit edilir. Sonra gerekli olan besin maddesi miktarları üzerinden gübre tavsiyesi yapılır ve bir rapor halinde düzenlenerek çiftçiye ulaştırılır. Böylece bitkide hem toksik etki yapacak kadar fazla kullanım önlenir, hem de eksiklik olacak düzeyde az gübre kullanılması engellenmiş olur.
TOPRAK ANALİZİ İÇİN NUMUNE NASIL ALINIR?
Tarla bitkileri analizi için Tarlada zikzaklı yürünerek Her örnekleme bölümünün 10-15 ayrı noktasından toprak örnekleri alınarak bir kapta toplanır.
Her noktadan örnek almak için V şeklinde 0-30 cm derinliğinde bir çukur açılır. Çukurun bir yüzeyinden toprak dilimi alınarak ayrı noktalardan alınan bütün numuneler bir kaba konulur. İyice karıştırılarak bir kiloya yakın bir kısmı temiz bir bez torbaya konur, tarla sahibinin adı, numune alınan arazinin mevkii ve ekilecek bitki ile ilgili bilgiler bir kâğıda veya matbu forma yazılarak laboratuvara götürülür.
Meyve Bahçelerinden toprak örneği almada, örnekler ağacın taç izdüşümünden alınır. Bahçelerden örnekleme 0-30 ve 30-60 cm derinliklerden ayrı ayrı yapılır.
YAPILAN GÜBRELEMENİN SONRAKİ YILA ETKİSİ OLUR MU?
Gübrelerin organik ve inorganik formda uygulanmalarına bağlı olarak gelecek yıla etkileri değişmektedir. Organik gübrelerle uygulanan azotun etkisi gelecek yıla kalırken, kimyasal gübreler olarak uygulandığında kalmamaktadır. Fosfor, demir ve çinko gibi elementleri içeren gübreler yüksek pH ve kireç koşullarında toprakta bitkilerin alamayacağı şekle dönüşür. Bitki bu şekildeki elementlerden yararlanamaz.
GÜBRENİN OLUMSUZ ETKİLERİ VAR MI?
Gübrelemede esas, yeterli, dengeli ve zamanında bitkiye besinlerin sağlanması olmalıdır. Toprak analizlerine dayandığında ve gerektiği miktarda uygulandığında gübrelerin olumsuz etkileri yoktur. Ancak gereğinden fazla verilecek gübre, olumsuz etki yapmaktadır.
GÜBRELEME İLE HASTALIK VE ZARARLILARA KARŞI DAYANIKLILIK ARTIRILIR MI?
Gübreleme ile daha iyi gelişme sağlayan sağlıklı bitkiler elde edilmektedir. Sağlıklı gelişen bitkilerin ise hastalık ve zararlıların saldırısına dayanıklılığı yüksektir. O halde bitkilerin ihtiyacı olan besinleri vererek iyi gelişmesi sağlanırsa mücadele ve ilaç masrafları da azalacaktır.
FAZLA GÜBRE FAZLA ÜRÜN DEMEK DEĞİLDİR!
Yeterli gübreleme ile en yüksek ürünü almak amaç olmalıdır. Ayrıca fazla uygulanan bir gübrenin, ortamda diğer besinlerin alımını engelleyeceği unutulmamalıdır. Örneğin bitkinin ihtiyacından fazla miktarda verilen fosforlu gübre verimi daha çok artırmayacaktır. Üstelik fazla verilen fosfor; demir ve çinko gibi diğer elementlerin alımına engel olacak ve verimde düşüşler görülecektir. Bitkinin bu besinlere de ihtiyacı olduğundan alınmazsa bitki gelişimi gerilemekte ve verim düşmektedir.
Ayrıca aşırı azotlu gübreleme yapıldığında, bitkilerin direnci azalmaktadır. Aşırı azotlu gübre verilen bitkilerde kurağa, sıcağa ve hastalıklara dayanıklılık azalmaktadır. Bunun yanında fazla azot yeraltı sularına ve göllere karışmakta ve nitrat kirliliğine neden olmaktadır.
Bildiğiniz gibi gübrede büyük ölçüde dışa bağımlı olduğumuzdan fazla ve dengesiz yapılan gübreleme toprak yapısını bozmasının yanında maliyeti artırdığından üretimden elde edeceğimiz karı da düşürecektir.
SONUÇ
Tarımsal üretimde çevreyi korumak, topraklarımızı zehir deposu olmaktan kurtarmak, az maliyetle daha çok üretim yapmak, daha çok kar elde etmek, tüketicimize sağlıklı ürün sunmak için; Her yıl ekimden önce toprak tahlili yaptırmak, toprağın ve bitkinin ihtiyacına göre doğru gübreleme yapmak zorunda olduğumuzu unutmayalım.
