Haber / Muhammet OLUKLU
Ancak, uygulamada kargaşa ve mağduriyet oluşacağı yönünde yetiştiricilerden ve birliklerden itirazlar yükselmeye başladı. Konuya maddeler haline bakalım;
1- Desteklemelerde uygulamaya ilişkin detayların her zaman yılın sonuna doğru çıktığı göz önüne alındığında; desteğin hangi şartlarda verileceği konusunda “küpe ve aşı şartını taşıyanlar” açıklaması dışında net bir durum yok.
2-Tarım ve Orman Bakanlığı’nın bu konudaki uyarı yazısı zamanı çok geç kalmıştır. Ülkemizin doğu ile batı bölgesi arasında kuzu/oğlak doğumlarının geniş bir zaman yayılıyor olması nedeniyle HAYGEM in yazısı geldiğinde birçok yerde özellikle kuzular küpeleme işlemlerinin bakanlık teşkilatınca zamanında yetiştirilemeyecek olmasından ve birkaç ay içinde elden çıkacak kuzular için küpeleme masrafı yapılmak istenmemesinden kaynaklı olarak satılmış durumdadır. İstenecek şartlar geriye dönük yapılamayacağına göre bunların hiç biri destek alamayacaktır.
3-Diyelim ki, tüm üreticiler kuzularını küpeletmek ve zorunlu tutulacak aşılarını yaptırmak istedi. Bunun için ilçe müdürlüklerine kısa bir dönemde yoğun müracaatları olacak demektir. Bu durumda küpeleme, aşı üretimi, dağıtımı, temini ve uygulama organizasyonun zamanında yapılması mümkün görünmüyor.
4-Destek alabilmek için ne zaman gerçekleşeceği şüpheli küpe ve aşı uygulanması için kuzuları satamaması, beklemesi halinde çiftçi ilave maliyete maruz kalacaktır.
5-Tüm personel büyükbaşla ve diğer görevlerle ilgili faaliyetlerini askıya alıp kuzular için uygun pazarlama zamanı geçmeden küpeleme ve aşıları tamamlamak için görevlendirilse bile tam anlamı ile yetişmesi ve gerçekleşmesi mümkün görünmüyor.
Kuzu oğlak üretimine göre göre destek modeli uygulayan ülkeler var mı derseniz; evet var. Ama Tarım ve Orman Bakanlığı’nda bu konuyu kimsenin tam anlamadığı, anlamış görünenlerin de yanlış anladığı görülüyor.
Bu mekanizma, yıl içerisinde, koç/teke katımı sezonunda çiftçinin elinde bulundurduğu damızlık koyun ve keçilerden ürettiği kuzu ve oğlaklardan kesime gidenler ve damızlık yenilemede kullanılanların sayısının belli bir oranı geçmesi halinde DAMIZLIKLAR için destek ödeme uygulanması şeklinde çalışır. Bu modelde hedef kaliteli damızlıkların elde tutulmasını ve bunlardan mümkün olduğunca küçükbaş kırmızı et arzını arttırmak ve üretimde istikrarı korumaktır. Damızlıklar ve damızlığa ayrılanlar dışında altı ay içinde kesime gidecek kuzu/oğlaklar için aynı kimliklendirme masrafı yapmanın bir anlamı yoktur. Çoğu ülkede damızlığa ayrılma zamanına kadar daha az masraflı ve çiftçinin uygulayabileceği kimliklendirme ile kayıt altına alınır.
Damızlıklar için ise kalıcı küpeleme ve kayıt işlemi çiftçi birliği ve bakanlığın resmi görevlilerinin gözetiminde yapılır. Damızlık dışındaki hayvanlar, sayısal hayvan varlığı içinden ziyade kırmızı et üretim miktarı içinde değerlendirilir. Aksi durum, doğumların pik yaptığı noktada damızlık sayılarına kuzu/oğlak tüm hayvanlar dâhil edilerek küçükbaş hayvan sayısının istenildiği gibi speküle edilebileceği bir yol açar.
Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından açıklanan kuzu/oğlağa destek planlamasının kurgusu yanlıştır. Ayrıca, yetiştirici ve birliklerin sıkıntılarını giderecek hazırlık ve planlama yapılmadan anaç desteği kalktı, kuzu/oğlaklara destek verilecek demek kaosa davetiyedir. Bu durum, önümüzdeki dönemde önemli mağduriyet ve tartışmaların konusu olacak gibi görünüyor.