Tarım ve Orman Bakanlığı ile bağlı ve ilgili kuruluşların 2023 yılı bütçe teklifleri TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda görüşüldü.
Bütçeyle ilgili sunum yapan Tarım ve Orman Bakanı Prof. Dr. Vahit Kirişci, Tarım ve Orman faaliyetlerini ulusaldan küresele taşıma çabası içinde olduklarını söyledi.
Bu çerçevede bu yıl 82 üst düzey uluslararası görüşme gerçekleştirdiklerinin altını çizen Kirişci, 10 ülke ile 13 anlaşma imzaladıklarını aktardı.
"TARIM SEKTÖRÜ SON 19 YILIN 15'İNDE BÜYÜME GÖSTERDİ"
Üretimde sürdürülebilirlik için planlamayı, planlama için ileri teknolojiyi önceleyerek tarım politikalarını geliştirdiklerine işaret eden Kirişci, politikalarla hem üretici hem de tüketicinin yanında olduklarını vurguladı.
Kirişci, tarım sektörünün son 19 yılın 15'inde büyüme gösterdiğini söyledi.
"Tarımsal hasılamız, 2002 yılında 25,1 milyar dolardan yüzde 78,1 artışla 2021 yılında 44,7 milyar dolara yükseldi." diyen Kirişçi, tarımsal ihracatta dikkate değer bir artış trendi içinde olunduğunu dile getirdi.
Vahit Kirişci, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Tarım ve gıda ürünleri ihracatımız 2002'de 3,8 milyar dolar iken 2021'de 6,5 katına çıkarak 25 milyar dolara ulaştı. Fındık, kuru üzüm, kayısı, incir, ayva ve buğday unu ihracatında dünyada birinci sıradayız. Son 20 yılda 87 milyar dolar dış ticaret fazlasıyla, tarım ve gıda ürünlerinde net ihracatçıyız. Ocak-Eylül 2022 döneminde ihracatımız 21,2 milyar dolar ile önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 22 arttı. Aynı dönemde 17,4 milyar dolar ithalat gerçekleşmiş olup dış ticaretimiz 3,8 milyar dolar fazla verdi. Yılsonu itibarıyla tarım ve gıda ürünleri ihracatımızın 30 milyar dolara ulaşmasını bekliyoruz."
Bitkisel Üretimde Rekor
Bitkisel üretimimizin 2022 yılında 127,6 milyon tona ulaşmasını beklediklerini ifade eden Bakan Kirişci, bu rakamın bitkisel üretimde tüm zamanların rekoru olacağını vurguladı.
"Mazot ve gübre desteklerini bu yıl içinde ödemeye başlayacağız"
Çiftçilere 1 Ekim'den itibaren Çiftçi Kayıt Sistemi'ne (ÇKS) e-Devlet Kapısı'ndan erişim imkânı sağladıklarını anımsatan Kirişci, bugün itibarıyla e-Devlet üzerinden 440 binden fazla ÇKS belgesi oluşturulduğunu bildiri.
Kirişci, mazot ve gübre desteklerinin öne çekilmesiyle çiftçilerin, ekim döneminde girdi maliyetlerini düşünmeden üretim yapabileceğinin altını çizerek, şöyle konuştu:
"ÇKS'ye kayıtlı, hububat üreten çiftçilerimize, 2022 yılı üretim dönemine ait mazot ve gübre desteklerini, 2023 Mart ayı yerine bu yıl içinde ödemeye başlayacağız. Bundan böyle söz konusu destekler çiftçilerimize nakit olarak verilmeyecek, Ziraat Bankası kartlarına yüklenecek. Başvurular internet ve mobil bankacılık da dâhil olmak üzere bugün itibarıyla başladı. Çiftçilerimiz, kartlarına tanımlanan destekleme ödemelerini sadece mazot ve gübre alımında kullanabilecek. Ayrıca Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatiflerinin verdiği 100 bin lira tutarındaki faizsiz kredi miktarını 200 bin liraya çıkardık. Bunun 100 bin liralık kısmı yine ayni olarak sadece mazot ve gübre alımında kullanılmak üzere banka kartlarına yüklenecek."
Son 20 yılda sertifikalı tohum üretiminin yüzde 813 artışla 1,3 milyon tona çıktığını belirten Kirişci, tohum ihracatının, 2002'de 17 milyon dolarken 2021'de 215 milyon dolara çıkarıldığını söyledi.
"Hayvancılık Desteklerinin Tarımsal Destek İçindeki Payını Yüzde 25'e Çıkardık"
Kirişci, büyükbaş, küçükbaş, kanatlı ve arıcılıkta yürütülen çalışmalarla hayvancılığı güçlendirdiklerini belirtti.
2002'den bugüne, hayvancılık desteklerinin tarımsal destek içindeki payını yüzde 4,4'ten yüzde 25'e çıkardıkları bilgisini veren Kirişçi, "Büyükbaş hayvan sayımızda 9,9 milyondan yüzde 81 artışla 17,9 milyon başa; küçükbaş hayvan sayımızda 32 milyondan yüzde 83 artışla 58,5 milyon başa ulaşarak Avrupa'da birinci sıraya yükseldik. Kanatlı hayvan varlığımızı 251 milyondan yüzde 59 artışla 398 milyona; arılı kovan sayımızı 4,2 milyondan yüzde 107 artışla 8,7 milyona çıkardık." dedi.
Su ürünleri üretimini 2002'ye kısayla yılsonu itibarıyla 8,5 katına çıkararak 515 bin tona yükselttiklerine işaret eden Kirişci, "Levrek ve çipura üretiminde dünyada birinci, gökkuşağı alabalığında ikinciyiz. Su ürünlerinde 2021 yılında 1,4 milyar dolar ihracat gerçekleştirdik. Türk somonunda 2021 ihracatı 130 milyon dolar iken, bu yılın sadece ilk dokuz ayında 230 milyon dolar ihracata ulaştık." diye konuştu.
Son 20 yılda çiftçimize cari değerle yaklaşık 500 milyar liraya yakın tarımsal destek sağladık"
Desteklemelerin, yönlendirici ve teşvik edici nitelikteki rolüyle tarımsal üretimin halen en güçlü enstrümanlarından biri olduğunu vurgulayan Kirişci, "Tarımsal destek miktarını 2002'de 1,8 milyar lira iken, 2022'de 22 katına çıkararak 39,2 milyar liraya yükselttik. Son 20 yılda çiftçimize cari değerle yaklaşık 500 milyar liraya yakın tarımsal destek sağladık." diye konuştu.
Kirişci, tarımın her zaman için sel, don, kuraklık gibi doğal afetlere maruz kalma ihtimali bulunduğuna dikkati çekerek, tarım sigortası düzenlemelerini 2006'da hayata geçirerek Cumhuriyet tarihinde bir ilke imza attıklarını söyledi.
Yeni riskler ve ürünler ilave edilmek suretiyle TARSİM'in kapsamını genişlettiklerini anlatan Kirişci, bugüne kadar 19,5 milyon poliçe düzenlenerek 13 milyar lira devlet prim desteği ve 13,2 milyar lira hasar tazminatı ödediklerini bildirdi.
Tarım sigortası ile sigorta poliçe bedelinin yüzde 67'sine kadarını karşıladıklarını dile getiren Kirişci, "Konya'da başladığımız Gelir Koruma Sigortası'nı ülke geneline yaygınlaştırıyoruz. Buna göre buğdayda verim kaybı ve fiyat dalgalanmalarına bağlı olarak çiftçinin gelir kaybı riskini teminat altına alıyoruz." ifadesini kullandı.
Kırsal Kalkınma Projelerine 27,3 Milyar Lira Hibe
Vahit Kirişci, kırsal kalkınma desteklerinin, çiftçilerin teknik gelişimine büyük katkı verdiğini anlatarak, Kırsal Kalkınma Yatırımları Destekleme Programı, IPARD ve Kırsalda Uzman Eller Projesi kapsamında 86 bin 500 projeye toplam 27,3 milyar lira hibe verdiklerini ve 253 bin kişiye istihdam sağladıklarını aktardı.
Gelecek yıl IPARD 3 programına başlayacaklarını belirten Kirişci, bugüne dek 42 ilde uygulanan programı, 81 ile yaygınlaştıracaklarını ifade etti.
Kent tarımı vizyonlarının en önemli enstrümanı olan Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgesi proje sayısını 57'ye çıkardıklarını aktaran Kirişci, "Bu bölgelerimize günümüz fiyatlarıyla 750 milyon lira altyapı kredisi sağladık. İzmir Dikili'de Avrupa'nın en büyük jeotermal ısıtmalı Tarıma Dayalı İhtisas OSB'sinin inşaatı devam etmektedir. Şimdi de Balıkesir'de dünyanın en büyük jeotermal ısıtmalı Tarıma Dayalı İhtisas OSB'sini kuracağız. Sadece İzmir'de en az yüzde 75'i kadın emekçi olmak üzere 3 bin 500 yeni istihdam sağlayacağız." diye konuştu.
"32 GEN BANKAMIZDA 318 BİN GENETİK MATERYALİ KORUYORUZ"
Vahit Kirişci, araştırma enstitüleri bünyesindeki 32 gen bankasında 318 bin genetik materyali, Tohum Gen Bankası'nda 4 bin 294 türe ait 119 bin 175 tohum örneğini, Arazi Gen Bankası'nda 107 türe ait 10 bin 55 canlı örneğini koruduklarını ifade ederek, dünyada ender rastlanan bir çalışma örneği olarak 1000 türde soğanlı ve yumrulu doğal süs bitkisini (geofit) muhafaza altına aldıklarını söyledi.
Kirişci, Hayvancılık Gen Bankası'nda ise 18 küçükbaş, 7 büyükbaş ve 5 at ırkına ait 88 bin genetik materyali sakladıklarını hatırlattı.
İnsanı korumak için suyu ve toprağı muhafaza politikaları gereği tarım arazilerinin korunmasının ve üretime kazandırılmasının öncelikleri olduğunu belirten Kirişci, mevzuatta yaptıkları değişiklikle Yeter Gelirli Arazi Büyüklüğü altında satış ve miras yoluyla tarım arazilerinin bölünmesinin önüne geçtiklerini ve ülke genelinde toplam 9,2 milyon hektarlık 429 büyük tarımsal ovayı sit alanı ilan ettiklerini dile getirdi.
"TÜRKİYE YÜZYILNA NEFES"
Kirişci, ormanların, tarıma ve ekonomiye katkıları dolayısıyla milli servet olduğunu söyledi.
Ormanları korumanın yanı sıra toprakları yeni fidanlarla buluşturmak için yoğun çaba sarf ettiklerini dile getiren Kirişci, ağaçlandırma çalışmalarıyla, 1970'li yıllarda 500 milyon ton olan erozyonla taşınan toprak miktarını 154 milyon tona düşürdüklerine dikkati çekti.
Kirişci, son 20 yılda 5,7 milyon hektar alanda 5,9 milyar fidanı toprakla buluşturduklarını aktararak, "İklim değişikliğinin etkilerine karşı karbon yutak alanı olan ormanlarımızı, 2002'de 20,8 milyon hektardan, 2021'de 23,1 milyon hektara ulaştırdık. Bu alan, ülke yüzölçümünün yüzde 29,6'sına tekabül etmektedir. En çok ağaçlandırma yapan ülkeler sıralamasında Avrupa'da ilk, dünyada dördüncü sıramızı koruyoruz. Bu yılki 11 Kasım Milli Ağaçlandırma Günü etkinliklerimizi 'Türkiye Yüzyılına Nefes' teması kapsamında icra edeceğiz." diye konuştu.
Orman ürünleri ihracatının, 2002'de 515 milyon dolar iken 2021'de 5,7 milyar dolara ulaştığına dikkati çeken Kirişci, ahşap ve ahşap ürünleri sektöründe 2018'den sonra dış ticaret fazlası vermeye başladıklarını ve geçen yıl 1 milyar dolar dış ticaret fazlası verdiklerini ifade etti.
Kirişci, orman köylüsünün refahını artırmak için yüzde 20'si hibe, kalanı faizsiz ORKÖY kredisi vermeyi sürdürdüklerini vurgulayarak, odun dışı ürün miktarını 2002'de 31 bin tondan, 2021'de 930 bin tona çıkardıklarını anımsattı.
"DSİ sulanan arazisi 69,6 milyon dekara çıktı"
Vahit Kirişci, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) faaliyetleri kapsamında, 2003-2022 döneminde 9 bin 561 tesisin hizmete alındığını ve 450 milyar liralık yatırım gerçekleştirildiğini anlatarak, "DSİ olarak son 20 yılda, sulanan arazimizi 21,7 milyon dekar artırarak 69,6 milyon dekara, yıllık sağlanan içme suyu miktarını 2 milyar metreküpten 5 milyar metreküpe, toplulaştırdığımız araziyi 4,5 milyon dekardan 68 milyon dekara çıkardık." ifadesini kullandı.
"Yerinde üretim-yerinde tüketim" anlayışıyla tüketicilerin taze, ucuz ve en az fireyle sebze ve meyveye ulaşımını sağlamak amacıyla Kent Tarımı uygulamalarını yaygınlaştıracaklarının altını çizen Kirişci, "Bu kapsamda, jeotermal kaynaklarımızın yanı sıra, rüzgar, güneş ve biyokütle gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının da kullanılacağı Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgelerini hızla yaygınlaştırıyoruz. Böylelikle kent tarımı uygulamalarımıza da önemli bir ivme kazandırmış olacağız." bilgisini paylaştı.
Bütçe rakamlarına ilişkin bilgi veren Kirişci, "2023 yılı bütçesi, geçtiğimiz yıla göre yüzde 106,9 artışla 133,7 milyar lira olarak teklif edilmiştir. Bu yıl, tarımsal desteklemeler bütçemizin yüzde 40,4'ünü oluşturmaktadır. Geçen yıla göre yüzde 109 artışla 54 milyar liraya ulaşacaktır. Yatırımcı kuruluşlarımızdan, DSİ'nin bütçesi yüzde 104,4 artışla 51,1 milyar lira, Orman Genel Müdürlüğü bütçesi yüzde 109 artışla 13 milyar lira olarak teklif edilmiştir." açıklamasında bulundu.
"Tarım orman gençlik konseyi kuracağız"
Bakan Kirişci, üretimde ve yönetimde gençliğin dinamizmi ve vizyonundan faydalanmak amacıyla Tarım Orman Gençlik Konseyi kuracaklarını kaydetti.
Geç saatlere kadar devam eden görüşmelerin ardından, Tarım ve Orman Bakanlığı'nın 2023 Mali Yılı bütçesi kabul edildi.